سارا اصغری – قطعی‌های زودهنگام و بی‌برنامه برق از ابتدای سال‌جاری و در فروردین‌ماه، آغاز شد و صنایع کوچک و متوسط با خاموشی های مستمر مواجه شد، در این راستا تولید این صنایع به دنبال عدم هماهنگی وزارت نیرو و وزارت صمت به طور کامل متوقف گردیده و این امر تا شهریور ماه نیز ادامه خواهد داشت.
گفتنی است احتمال اینکه امسال صنایع در هفته دو روز کاری بیشتر نداشته باشند، بسیار بالاست و این به معنای مرگ صنایع در سال‌جاری خواهد بود؛ تولیدکنندگان چندین سال است که باوجود ناترازی انرژی، بخشی از میزان تولید خود را از دست داده‌اند و پس از چهار سال از قطعی برق واحدهای صنعتی، این‌گونه به‌نظر می‌رسد که دولت به‌دنبال راهکارهای بلندمدت و سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاه و انرژی نیست، چراکه چهار سال زمان کمی نیست که نتوان در این حوزه سرمایه‌گذاری کرد. در این میان وزارت نیرو، سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی را بر گرده واحدهای صنعتی و بخش خصوصی گذاشته و در این زمینه حاضر به ارائه تسهیلات هم نیست. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز با ارائه بسته‌های حمایتی که دردی از صنعتگران بابت خسارت انرژی دوا نمی‌کند نیز اقدام خاصی انجام نداده است.
طرحی که ابتر ماند
علیرضا هاشمی، نایب رئیس خانه صنعت و معدن استان قم و مجری و طراح پروژه نیروگاه‌های خورشیدی خارج از ایران، در گفتگو با «جهان صنعت» به وضعیت بحران ناترازی انرژی و پیامدهای آن برای تولیدکنندگان در کشور پرداخت و عنوان کرد: وزارت نیرو پیش‌بینی کرده، برای عبور از ناترازی انرژی، در راس خاموشی‌ها بخش «صنعت» و بخش «کشاورزی» قرار گیرند. سال گذشته بیشتر مجموعه‌های صنعتی تا ۳ روز در هفته خاموشی را تجربه کردند و در بخش کشاورزی نیز تا ۴ روز این خاموشی ها ادامه داشت. امسال پیش‌بینی می‌شود که این خاموشی‌ها بیشتر از سال گذشته اعمال، چراکه ناترازی برق نسبت به سال گذشته بیشتر شده است که در این میان صنعت در هفته دو روز و کشاورزی یک روز بیشتر برق نخواهند داشت؛ این بدان معناست که بحران کمبود برق به اوج خود خواهد رسید. ابتدای خاموشی‌ها از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و از این سال به بعد قرار بود که تمام مجموعه‌های بزرگ صنعتی نیروگاه تاسیس و بالای ظرفیت یک مگاوات نیروگاه خورشیدی راه‌اندازی کنند که در غیر این صورت جرایم سنگینی بر آنها اعمال خواهد شد که قیمت تمام‌شده آنها را متلاطم خواهد کرد.
هاشمی در ادامه خاطرنشان کرد: در این میان واحدهای صنعتی سایز بزرگ از این طرح استقبال کردند، اما این طرح عملی نشد، درحالی‌که پیش‌بینی این بود که این مجموعه‌های صنعتی بزرگ بتوانند حدود ۲۰ هزار مگاوات وارد مدار کنند که می‌توانست حجم سنگینی از کمبود انرژی را جبران کند. این واحدها برای این کار نیاز به سرمایه در گردش داشتند، در ابتدا نیز دولت قول داد که این سرمایه در گردش را در اختیار آنها قرار بدهد و برای واردات تجهیزات تسهیلات ارزی نیز به آنها بدهد، اما این امر تحقق پیدا نکرد؛ این در حالی بود که واحدهای صنعتی نیاز به زمین نداشته و حتی برخی تجهیزات را در اختیار داشتند، بنابراین اگر این سرمایه برایشان مهیا می‌شد، سرعت عمل بالایی برای ایجاد نیروگاه داشتند. یک تعداد محدودی از واحدهای صنعتی باوجود برخی رانت‌ها، قادر به دریافت تسهیلات شدند، اما بیشتر این واحدها نتوانستند تسهیلاتی دریافت کنند و این طرح به نوعی ابتر ماند که در نهایت منجر به این امر شد که بحران خاموشی شدیدتر شود.
ناترازی بیشتر با افزایش مصرف برق
وی در ادامه با اشاره به افزایش مصرف انرژی در کشور تصریح کرد: مصرف انرژی در دنیا به‌واسطه ورود فناوری و هوش مصنوعی در زندگی افزایش پیدا کرده و روز به روز نیز میزان این مصرف در حال افزایش است. استاندارد تولید انرژی در جهان، ۴۰ درصد از مصرف آن جلوتر است، ولی در ایران حدود ۳۰ درصد تولید برق از مصرف عقب مانده و براساس استاندارد حدود ۷۰ درصد انحراف دارد؛ البته در کشور ما درباره میزان مصرف انرژی شفافیت ایجاد نمی‌کنند، همان‌گونه که سال گذشته اعلام کردند، ۸ هزار مگاوات، معادل ۸ درصد کسری برق داریم، اما در پایان سال پذیرفتند که ۲۵ هزار مگاوات کسری داشته‌ایم. امسال نیز کسری ۳۸ هزار مگاواتی را پیش‌بینی کرده‌اند که در پیک مصرف، میزان مصرف برق در حدود ۱۱۰ تا ۱۱۵ هزار مگاوات و کمبود آن نیز بین ۳۰ تا ۳۸ هزار مگاوات خواهد بود.
ناهماهنگی وزارت نیرو با وزارت صمت
نایب رئیس خانه صنعت و معدن استان قم با اشاره به این موضوع که حجم بالایی تقاضا برای نیروگاه توسط سرمایه‌گذاران مختلف در کشور شکل گرفته است، گفت: سرمایه‌گذارانی سرگردان در زمینه زمین و ملک، طلا و خودرو و… به سمت سرمایه‌گذاری انرژی به‌ویژه خورشیدی پیش رفته‌اند و هم‌اکنون در هر استانی حداقل بالای ۲ هزار مگاوات با ظرفیت‌های ۵ تا ۱۰ مگاوات و تا ۳۰۰ مگاوات مجوز نیروگاه صادر شده که تمام این سرمایه‌گذاران منتظر دریافت تسهیلات هستند یا فرصتی فراهم شود که از سرمایه‌های خارجی استفاده کنند، از این‌رو بخشی از سرمایه‌های جزئی خود را وارد این کار کرده‌اند، اما برای مابقی آن منتظر دریافت تسهیلات مانده‌اند. در این میان کسانی که سرمایه داشته و ثبت سفارش نیز انجام داده‌اند، حدود ۶ ماه است که منتظر اختصاص ارز هستند. شاهد هستیم که با این روال این فرآیند بلاخره در یک جایی متوقف می‌شود، درحالی‌که اولویت اصلی در کشور ما صنعت و تولید اعلام شده و چندین سال است که حمایت از صنعت از سوی رهبر معطم انقلاب به‌عنوان شعار سال مطرح می‌شود، اما آیا وزارت نیرو این هماهنگی را برای حمایت از تولید با وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام می‌دهد؟
چرایی عدم سرمایه‌گذاری وزارت نیرو
هاشمی در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت نیرو قادر به سرمایه‌گذاری مستقیم برای احداث نیروگاه نیست، آیا نباید اولویت نخست این وزارتخانه احداث نیروگاه برای حل این مشکل باشد، گفت: به‌خاطر سوابق گذشته این وزارتخانه و تعهد کنوانسیون پاریس، وزارت نیرو تحت هیچ شرایطی اجازه تاسیس نیروگاهی‌های فسیلی را ندارد، البته می‌تواند نیروگاه‌های تجدیدپذیر تاسیس کند، اما در کشور ما به‌خاطر رانت‌های قوی که ایجاد شده، سیستم حکومتی اجاره تاسیس نیروگاه را نمی‌دهد، چراکه اگر این بودجه در اختیار دولت قرار بگیرد، ممکن است که مجدد منحرف می‌شود، از این‌رو بهتر است که بخش خصوصی به این حوزه ورود پیدا کند تا موفق‌تر عمل کند که سیکل آن نیز برای بخش خصوصی کامل نشده و نیاز به گردش سرمایه دارد.
وی در ادامه توضیح داد: این کمبود انرژی با رشد مصرف انرژی به ۱۰ سال کار نیاز دارد. این بحران به قدری شدید شده است که بعید به‌نظر می‌رسد که واحدهای صنعتی بتوانند دوام بیاورند.
بسته‌های حمایتی صمت دردی را دوا نمی‌کنند
مجری و طراح پروژه نیروگاه‌های خورشیدی خارج از ایران در پاسخ به این پرسش که وزارت صمت سال گذشته یک بسته برای واحدهای صنعتی بابت خسارت ناترازی انرژی تعریف کرد، ارائه این نوع بسته‌ها تا چه اندازه می‌تواند راهگشا باشد، گفت: این بسته‌ها چندان راهگشا نیستند، وقتی صنعتگران به‌دلیل نداشتن برق حدود ۷۰ تا ۸۰ روی تعطیل بوده‌اند، تنها با کاهش تولید روبرو نیستند، هرچند از سوی دولت در ابتدا قول داده شد که در تامین اجتماعی و مالیات به واحدهای صنعتی کمک کند، اما در این زمینه‌ها کمکی به صنعتگران نشد. در زمان خاموشی‌ها نیز تمام هزینه‌های تولید سر جایش خودش است و بابت آن نیز تولیدکنندگان اجازه ندارند قیمت تمام‌شده خود را افزایش دهند.
سرنوشت تلخ تولیدکنندگان
هاشمی همچنین در پاسخ به این پرسش که در چنین شرایطی واحدهای بزرگ و کوچک و متوسط صنعتی با چه سرنوشت روبرو خواهند شد، بیان کرد: در این میان واحدهای بزرگ با مشکلات بیشتری روبرو خواهند شد و برخلاف تفکر عمومی، اتفاقا واحدهای کوچک و متوسط بهتر می‌توانند خود را مدیریت کنند، چراکه مجموعه‌های کوچک راحت‌تر می‌توانند با این تغییرات کنار بیایند، اما مجموعه‌های بزرگ، سنگینی این تغییرات بیشتر بر آنها تحمیل می‌شود و حتی اگر اقدام به تاسیس نیروگاه کرده‌اند، ممکن است هنوز این نیروگاه به سرانجام نرسیده باشد؛ حتی اگر نیروگاه نیز ساخته باشند، برق خود را باید به شبکه متصل کنند و از شبکه سراسری برق دریافت کنند که در صورت قطعی برق، باید به سمت استفاده خارج از روز پیش بروند که در این صورت باید ذخیره‌سازی انجام دهند که باتوجه به هزینه‌های بالای ذخیره‌سازی این کار توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
وی در ادامه با تاکید بر این موضوع که واحدهای صنعتی هم‌اکنون به دنبال تجهیزاتی هستند که بتوانند چراغ صنعت خود را روشن نگه دارد، گفت: در این میان واحدهای کوچک‌تر با هزینه‌های کمتر ممکن است که این کار را انجام بدهند، اما واحدهای بزرگ‌تر به این سادگی مشکل آنها حل نخواهد شد؛ البته وزارت نیرو عنوان کرده که هر واحدی که نیروگاه تاسیس کند، خاموش نخواهد شد، اما چون واحدها به شبکه سراسری وصل هستند در زمان خاموشی نمی‌توان آنها را مستثنی کرد؛ البته در حوزه کشاورزی این امکان وجود دارد که واحدهایی که نیروگاه دارند برق‌شان قطع نشود که در این زمینه صنعت باید سرمایه‌گذاری عظیمی انجام دهد تا برق‌شان مجزا شود.
دولت به سرمایه‌گذاران تجهیزات نیروگاهی بدهد
این فعال صنعتی همچنین در پاسخ به این پرسش که چه راهکاری برای رفع این ناترازی انرژی می‌تواند راهگشا باشد، گفت: هیچ راهکار به‌جز ارائه تسهیلات با در اختیار قرار دادن تجهیزات نیروگاهی برای سرمایه‌گذاران، وجود ندارد. در زمینه ارائه تسهیلات مالی وزارت نیرو و سازمان بهره‌وری مدعی هستند که ارائه این نوع تسهیلات فسادآور است و امکان دارد به جاهای دیگری غیر از تاسیس نیروگاه برده شود که در این راستا ما پیشنهاد می‌کنیم که تجهیزات نیروگاهی در اختیار سرمایه‌گذاران گذاشته شود و به‌واسطه پول‌هایی که در کشورهای دیگر مسکوت مانده است و نمی‌توانیم پول دریافت کنیم، تجهیزات نیروگاهی وارد کنیم، در راستای مطالبات ایران از چین می‌تواند این اتفاق بیفتد، البته در این زمینه ۸۰ درصد اقداماتی با کشور چین صورت گرفت، اما این موضوع به‌دلیل برخی مشکلات تحریم‌ها رها شد. اما من معتقد هستم که این مدل، مدل موفقی است که در کمیته امداد، سازمان بهزیستی، بسیج و سپاه در سایزهای کوچک انجام شد. برای نیروگاه‌های بزرگ مگاواتی باید چنین راهکارهایی را در پیش‌رو گرفت.
تداوم بحران برای صنعتگران
هاشمی در ادامه با توضیح این موضوع که البته خاموشی‌ها به نفع شبکه سراسری برق است، گفت: اگر خاموشی‌ها اتفاق نیفتد، ممکن است که کل شبکه سراسری برق به یکباره از کار بیفتد که روشن شدن این شبکه به ۵ روز زمان نیاز دارد و ایران بدون برق به مدت ۵ روز به معنای تکه‌تکه شدن این سرزمین است، چراکه برق کالای اساسی است، ما هر اندازه آرد وارد ایران کنیم، اما اگر برق نداشته باشیم قادر به تبدیل کردن آن به آرد نیستیم، بنابراین برق از کالای اساسی نیز مهم‌تر است، اما هیچ‌کس یا هیچ نهادی هنوز برق را به عنوان کالای اساسی نمی‌شناسد.
وی در پایان با تاکید بر این موضوع که بحران انرژی با دیزل‌ژنراتور، بسته‌های حمایتی و راهکارهای این‌چنینی حل نخواهد شد، گفت: ما نیازمند راهکار بلندمدت هستیم. امسال همه ما ایرانی‌ها بیش از سال گذشته درگیر این خاموشی‌ها خواهیم شد که امیدواریم با این بحران به‌دنبال راهکارهای بلندمدت باشیم و دولت در این راستا سرمایه‌گذاری انجام دهد، محدودیت‌ها را بردارد و تجهیزات وارد کند و آن را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد.
منبع خبر: جهان صنعت نیوز
